Wie heeft er nog nooit een elektrische schok gehad?
Deze vraag stellen we regelmatig tijdens de “60204-1” training. Helaas zijn er maar weinig deelnemers die kunnen aangeven dat ze nog nooit een elektrische schok hebben gehad. De sterke verhalen liggen dan op de loer, zoals: “ik heb zelfs een schok overleeft van 400 Volt” (hoewel dit laatste nog niet zo gemakkelijk is). De IEC 60204-1 geeft aan hoe we machines moeten beschermen tegen het gevaar van een elektrische schok.
IEC 60204-1
In de NEN-EN-IEC 60204-1 lezen we hoe personen kunnen worden beschermd tegen een elektrische schok. Allereerst wordt er onderscheidt gemaakt tussen:
- Directe aanraking (directe aanraking van onder spanning staande delen).
- Indirecte aanraking (aanraakbare metalen delen die door een isolatiedefect onder spanning zijn komen te staan).
Bescherming tegen directe aanraking wordt verkregen door:
- Onder spanning staande delen in te bouwen in omhulsels, zodat ze niet aanraakbaar zijn..
- Toepassen van isolatie.
- Bescherming tegen restspanningen, die na het uitschakelen van de voeding nog langere tijd aanwezig kunnen zijn.
- Toepassen van extra lage spanning (PELV).
Bescherming tegen directe aanraking is niet zo moeilijk, maar toch komen we in de praktijk veel fouten tegen. Meestal kabels niet niet goed zijn ingevoerd, afdekkappen die ontbreken, slechts gedeeltelijke afdekking, etc. Ook wordt nog wel eens vergeten dat ook de (blauwe) nul een actief deel is en dus ook beschermd moet zijn tegen directe aanraking.
Bescherming tegen indirecte aanraking wordt verkregen door:
- Voorkomen dat een gevaarlijke aanraakspanning ontstaat.
- Toepassen van dubbele isolatie of versterkte isolatie.
- Toepassen van elektrische scheiding
- Automatisch uitschakelen van de voeding binnen een hele korte tijd, de fase(n) worden onderbroken, nadat een isolatiefout is opgestreden. Van belang hierbij zijn:
- Het type stelsel van de voeding (TN, TT, IT-stelsel)
- De impedantiewaarden (“weerstand”) van de “aarding”
- De eigenschappen van de beveiligingstoestellen (automaten / “aardlek”). De uitschakeling dient binnen een bepaalde tijd plaats te vinden, meestal binnen 0,4 seconden.
De beveiliging tegen indirecte aanraking vraagt doorgaans om basiskennis van de elektrotechniek.
Tot slot: is het verplicht om de NEN-EN-IEC 60204-1 te gebruiken bij machines?
Verplicht is het niet, want deze norm is niet verplicht om te gebruiken. Op een andere manier de elektrische veiligheid aantonen mag ook, maar wat gaan we dan gebruiken als referentie? Derhalve zeggen we: de NEN-EN-IEC IEC 60204-1 is geen wet, maar we beschouwen het wel als wetgeving. De NEN-EN-IEC 60204-1 is geharmoniseerd onder zowel de machinerichtlijn als ook de laagspanningsrichtlijn.